Արդարադատության նախարար Գրիգոր Մինասյանն Ազգային ժողովում ներկայացրել է Կառավարության 5-ամյա միջոցառումների ծրագրի` արդարադատության ոլորտի վերաբերյալ զեկույցը, որտեղ անդրադարձել է 2022թ. կատարված հիմնական միջոցառումներին և արդյունքներին:
Նախարարը նշել է, որ 2022 թվականին շարունակվել են բարեփոխումները դատական համակարգի, կոռուպցիայի դեմ պայքարի, հարկադիր կատարման, քրեական արդարադատության, քրեակատարողական, պրոբացիայի և մի շարք այլ ոլորտներում:
Գրիգոր Մինասյանը նշել է, որ 2022 թվականին մեկնարկել է Սահմանադրական բարեփոխումների իրականացման նոր մասնակցային գործընթացը: Ձևավորվել է Սահմանադրական բարեփոխումների խորհուրդը և մասնագիտական հանձնաժողովը, որտեղ ներգրավված են ոչ միայն պետական մարմինների, այլև քաղաքացիական հասարակության և արտախորհրդարանական ուժերի ներկայացուցիչներ: Արդեն իսկ որոշումներ են կայացվել խորհրդարանական կառավարման ձևը որպես հայեցակարգային ուղղություն ընտրելու վերաբերյալ:
Մեկնարկել է նախորդ ընտրությունների ընթացքում վերհանված խնդիրների բացահայտման ու լուծման գործընթացը: Անդրադարձ է կատարվելու այնպիսի հարցերի, ինչպիսիք են, օրինակ տեղամասային կենտրոնների ընտրության, քվեարկության սենյակի կահավորվածության հարցերը, որպեսզի ավելի անխոչընդոտ իրացվի հաշմանդամություն ունեցող անձանց ընտրելու իրավունքը: Նախատեսվելու է ընտրողների ժամանակավոր ցուցակներում ավելի արագ և ճկուն ընդգրկվելու հնարավորությունը: Կքննարկվի նաև տեսողության խնդիրներ ունեցող անձանց կողմից ինքնուրույն քվեարկելու համար գործիքների նախատեսումը:
Դատաիրավականրական բարեփոխումների շրջանակներում՝ Գրիգոր Մինասյանն նշել է, որ ընդունվել է ոլորտային նոր ռազմավարություն` նոր մեթոդաբանությամբ:
Ավարտվել են հակակոռուպցիոն դատարանի ձևավորման աշխատանքները, ստեղծվել է նաև վերաքննիչ հակակոռուպցիոն դատարանը, իսկ Վճռաբեկ դատարանում ձևավորվել են երկու առանձին՝ քաղաքացիական և վարչական պալատներ, ստեղծվել է նոր՝ հակակոռուպցիոն պալատը` ապահովելով հակակոռուպցիոն գործերի եռաստիճան քննության ողջ շղթան:
Երևան քաղաքում առանձնացվել են ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի քաղաքացիական և քրեական դատարանները:
Բարձրացվել է Սահմանադրական և Վճռաբեկ դատարանների դատավորների աշխատավարձերը:
Դատական համակարգը նոր պրոֆեսիոնալ կադրերով համալրելու նպատակով՝ նախատեսվել են դատավորների ներգրավման նոր ճկուն ընթացակարգեր:
Քայլեր են կատարվել դատավորների ծանրաբեռնվածությունը թեթևացնելու ուղղությամբ: Մասնավորապես, ընդլայնվել է գործերի քննության պարզեցված և գրավոր ընթացակարգերի կիրառությունը, մի շարք գործեր, օրինակ արբիտրաժային վճիռների հարկադիր կատարումը, դուրս են բերվել դատարանների քննությունից: Արդյունքում ակնկալվում է բարելավել ողջամիտ ժամկետում գործերի քննությունը դատարաններում:
Ամբողջությամբ ավարտվել են դատարանների մի շարք շենքերում նորոգման և հիմնանորոգման աշխատանքները: Շենքերը հագեցվել են անհրաժեշտ նյութատեխնիկական և կահավորման բոլոր միջոցներով և հանձնվել շահագործման։
Բարելավվել է հաշտարարության ինստիտուտը: Մի շարք ընտանեկան գործերով նախատեսվել է մինչև դատարան դիմելը պարտադիր հաշտարարություն իրականացնելու պահանջ: Բացառություն կկազմեն միայն այն գործերը, որոնցում առկա է ընտանեկան բռնության տարր: Ավարտին են հասցվում Հայաստանում նոր արբիտրաժային կենտրոնի ստեղծման աշխատանքները:
Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության պաշտոնական կայքում ներդրվել է «Անձնական գրասենյակ» էլեկտրոնային հարթակը, որով ցանկացած անձ կարող է ամբողջական տեղեկատվություն ստանալ իր կատարողական վարույթի վերաբերյալ:
Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության կողմից գանձված կատարողական ծախսերն ավելի քան 1 մլրդ 325 մլն դրամի չափով գերազանցել են ծառայության ծախսերը:
Գործող 13 առևտրային բանկերում օպտիմալացվել է դրամական միջոցների բռնագանձման գործընթացը. այժմ այն տևում է 2-3 օր՝ նախկին 7 օրվա փոխարեն:
Փաստաբանների պալատում ձևավորվել է նոր կարգապահական հանձնաժողով, հանրային պաշտպանության շահառուների շրջանակը լրացվել է ևս 3 խմբով: Այդ նոր խմբերն են` 1) օտարերկրացիները՝ արտաքսման վերաբերյալ որոշումը բողոքարկելու համար, 2) անձինք, որոնց վերաբերյալ իրականացվում է անգործունակության վարույթ, 3) տուժողները, եթե նրանք պարտադիր ժամկետային զինծառայող են կամ մինչև 16 տարեկան երեխա: Բացի այդ, 10-ով ավելացվել է հանրային պաշտպանների թվակազմը, որոշակի մասնագիտական պահանջների բավարարող անձանց համար նախատեսվել է հնարավորություն մասնակցելու փաստաբանի որակավորման քննություններին առանց փաստաբանական ակադեմիայում ուսանելու:
Գրիգոր Մինասյանը ներկայացրել է նաև Քրեաիրավական ոլորտի բարեփոխումները՝ նշելով, որ տնային կալանք և վարչական հսկողություն խափանման միջոցների, ինչպես նաև ազատության սահմանափակում պատժատեսակի կիրառությունն ապահովելու համար ձեռք են բերվել էլեկտրոնային հսկողության միջոցներ (200 միավոր ոտքին կամ ձեռքին կրելու համար):
Քննչական կոմիտեի հաստիքների թիվն ավելացվել է 210-ով, Հակակոռուպցիոն կոմիտեինը՝ 100-ով, իսկ Դատախազությանը՝ 20-ով: Միևնույն ժամանակ, օպտիմալացվել է քննչական համակարգը:
Քննչական գործողությունների ընթացքում անչափահասների, անգործունակ կամ հոգեկան առողջության խնդիր ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանությունն առավելագույնս երաշխավորելու նպատակով առաջին անգամ իրականացվել է հատուկ հոգեբանների որակավորում և վերապատրաստում:
Մեկնարկել են Մարդու իրավունքների պաշտպանության ազգային ռազմավարությունից բխող 2023-2025 թվականների գործողությունների ծրագրի մշակման աշխատանքները:
Նախարարը, անդրադառնալով կոռուպցիայի դեմ պայքարի ռազմավարությանը, նշել է, որ հստակեցվել են նվերներ ընդունելու արգելքին առնչվող կարգավորումները: Սահմանվել է նաև նվերները հաշվառելու պարտականություն: Ընդլայնվել է հայտարարագիր ներկայացնող անձանց շրջանակը: Կատարելագործվել է հավատարմագրային կառավարման ինստիտուտը:
Հստակեցվել են ազդարարներին տրվող պաշտպանության մեխանիզմները, նախատեսվել է նոր ազդարարման տեսակ՝ ազդարարում հանրությանը: Մարդու իրավունքների պաշտպանին վերապահվել են ազդարարների պաշտպանության իրականացմանը հետևելու, ազդարարների պաշտպանության վերաբերյալ տվյալների հավաքագրման և այլ լիազորություններ:
2022 թվականի ընթացքում ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման վերաբերյալ դատարան է ներկայացվել ընդհանուր 21 հայցադիմում, որոնցով բռնագանձման ենթակա գումարի չափը կազմում է շուրջ 52 մլրդ ՀՀ դրամ, բռնագանձման է ենթակա նաև 296 գույք: 2022 թվականին քրեական վարույթներով վերականգնվել է պետությանը պատճառված 29,4 մլրդ ՀՀ դրամի վնաս:
Քրեակատարողական և պրոբացիայի ոլորտի բարեփոխումների շրջանակներում՝ Գրիգոր Մինասյանը նշել է, որ դատապարտյալները հնարավորություն են ստացել միջնակարգ կրթություն ստանալ նաև 19 տարեկանից հետո՝ պետական բյուջեի միջոցների հաշվին:
Դատապարտյալների անվտանգ փոխադրումներն իրականացնելու համար ձեռք են բերվել և համապատասխան սարքավորումներով կահավորվել են թվով 10 ժամանակակից տրանսպորտային միջոցներ:
Դատապարտյալների իրավունքների երաշխավորման նպատակով քրեակատարողական բոլոր հիմնարկներում ապահովվել է շուրջ 30 լեզուներով թարգմանության իրականացում:
«Աբովյան», «Արմավիր», «Սևան» քրեակատարողական հիմնարկներում կատարվել են մեծածավալ շինարարական աշխատանքներ` հատուկ հարմարեցված պայմաններ ստեղծելով անազատության մեջ պահվող և հենաշարժողական խնդիրներ ունեցող անձանց համար: «Արմավիր» քրեակատարողական հիմնարկում տեղադրվել է տեսահսկման ամբողջական համակարգ, օդափոխության համակարգ:
Բանտային բժշկության ոլորտի բարեփոխումներով քրեակատարողական հիմնարկներում ներդվել է նաև հեռաբժշկության ծրագիրը:
ՀՀ-ում առաջին անգամ բացվել է Մասնագիտական ուսուցման կենտրոն, որտեղ պրոբացիայի շահառուներին դասավանդվելու են տարբեր հմտությունների զարգացմանն ուղղված դասընթացներ: Մշակվել է օրենսդրական փաթեթ, որով քրեակատարողական ծառայությունում ներդրվելու է քրեակատարողական ծառայողների ատեստավորման համակարգ:
Հայտարարվել է նոր քրեակատարողական հիմնարկի նախագծանախահաշվային աշխատանքների մրցույթը: Նոր քրեակատարողական հիմնարկի կառուցմամբ պայմանավորված՝ կփակվեն «Նուբարաշեն», «Երևան-Կենտրոն», «Դատապարտյալների հիվանդանոց» և «Վարդաշեն» քրեակատարողական հիմնարկները:
Ամփոփելով ելույթը՝ նախարարն նշել է, որ Արդարադատության նախարարությունն ամբողջությամբ համակարգել է Հայաստանում պարեկային ծառայության ներդրման և Ներքին գործերի նախարարության ստեղծման աշխատանքները, որոնց արդյունքները հավանաբար կներկայացնեն համապատասխան ոլորտի ղեկավարները:
